Tijdens de Tweede Wereldoorlog hoopte een groep van ruim 650 Nederlandse joden op een veilig verblijf in Barneveld. Ze werden echter op 29 september 1943 afgevoerd naar kamp Westerbork. Op 29 september 2023 werd herdacht dat zij precies 80 jaar geleden uit Barneveld werden gedeporteerd. In aanwezigheid van enkele overlevenden en vele nazaten van de Barneveldgroep vond de herdenking plaats op de eerste verdieping van de Schaffelaar bij TWR Nederland. De sprekers, waaronder burgemeester Jacco van der Tak van Barneveld vertelden de historie van deze groep. Een algehele impressie van deze bijeenkomst vind u hier.
Acht sprekers stonden stil bij de historie
De verdeel- en heersstrategie van de nationaal socialisten heeft tot op de dag van vandaag nog zijn gevolgen. Mede daardoor is de historie van de groep tot de dag van vandaag relatief onbekend. De organisatoren hebben daarom het motto ‘herdenken om niet te vergeten’ gekozen voor deze herdenking. Tijdens de herdenking stonden de acht sprekers stil bij de historie en de persoonlijke impact die deze op het leven van hun familie en henzelf heeft gehad. De toespraken kunt u terugkijken via de links bij de verschillende sprekers (deze staan onderstreept in dit bericht).
Marjan Sprecher fungeerde als dagvoorzitter en vertelde aan de deelnemers waarom ze samen met haar broers deze herdenking had georganiseerd. Sander Israels zette de historie van de Barneveldgroep op een duidelijke wijze uiteen; van de vorming van de lijst en de dilemma’s die de deelnemers hadden om naar Barneveld te gaan tot aan de bevrijding in Zwitserland en Theresienstadt nota bene door het Russische leger waar we nu weer heel anders tegenaan kijken.
Boris de Munick, schrijver van het boek ‘Uitverkoren in uitzondering?’ nam de deelnemers mee in de ervaringen die hij opdeed in zijn onderzoek naar de Barneveldgroep in de jaren ’80. Zowel zijn begeleiders als de geïnterviewde Barnevelders waren in eerste instantie terughoudend, want zij hadden niets meegemaakt.
Burgemeester van Barneveld Jacco van der Tak gaf het belang van de Barneveldgroep en het herdenken aan. Hij memoreerde daarbij zijn recente deelname aan het prinsjesdagontbijt waar Rabbijn Soetendorp sprak over hoop houden ondanks alles wat er gebeurd is.
Cineaste Oeke Hoogendijk vertelde over de totstandkoming van haar film ‘Een gelukkige tijd‘ in 1998. Hierin werden overlevenden van de Barneveldgroep geïnterviewd. Haar plan om de film te maken werd geïnitieerd door de weigering van haar moeder om met andere oorlogsslachtoffers over haar trauma’s te praten “Moet ik een Auschwitz-overlevende gaan vertellen dat ik bij de Barneveldgroep zat en dat ik het nu zo moeilijk met de oorlog heb? Nee, geen denken aan!”. De getoonde beelden van de overlevenden in haar film maakten duidelijk welke immense impact hun verblijf in Barneveld op hun leven heeft gehad.
Karel Frederiks, de kleinzoon van de naamgever van de lijst, vertelde over de impact die het opstellen van de lijst en het bijna dagelijks onderhandelen met de bezetters op zijn grootvader heeft gehad. Secretaris Generaal Frederiks wilde zijn verantwoordelijkheden niet op anderen afschuiven. Desondanks was hij dankbaar was voor de steun tijdens de oorlog van vooraanstaande en gezaghebbende Nederlanders als oud-ministers, hoogleraren en in het bijzonder aartsbisschop de Jong.
De dochter van één van de initiatiefnemers om de lijst op te stellen, Joyce Hes, berichtte onder andere over de schrijnende tegenstelling tussen enerzijds de situatie tijdens de oorlog en anderzijds de advertentie van de huidige uitbater van de feestlocatie in het kasteel.
De laatste spreker was Daniel Prins, de zoon van de maker van het ingetogen herdenkingsmonument aan de voorkant van de Schaffelaar. Hij vertelde over de wijze waarop het transport naar Zwitserland tot stand is gekomen. De samenwerking tussen Himler en Jean-Marie Musy, oud-president van Zwitserland, zorgde er voor dat dit transport tegen betaling van veel geld achter de rug van Hitler werd uitgevoerd. Ook kwam naar voren dat er persoonlijke portretten zijn gemaakt van allen bij aankomst in Zwitserland. Deze portretten zijn voor 80 jaar niet openbaar. Over 1,5 jaar zullen ze worden vrijgegeven. Dit was voor de meesten der aanwezigen volstrekt nieuw.
Tijdens de afsluiting sprak Marjan Sprecher haar dankbaarheid uit aan TWR voor de gastvrijheid en hulp bij de organisatie van deze herdenking. Vervolgens maakte de groep een korte wandeling van het kasteel naar het spoor en terug naar het herdenkingsmonument. Daar werd de middag afgesloten met een minuut stilte en het uitspreken van een yizkor- en kadishgebed door holocaust overlevende Leo Zinn.
Geef een reactie